De
feiten
Riot Games Groep ontwikkelt en
exploiteert het computerspel “League of Legends” (hierna: LoL). LoL wordt
online gespeeld. Spelers besturen ieder een virtueel karakter (champion). Doel
van het spel is (in de standaard variant) om als team van spelers de basis van
het team van de tegenstanders te veroveren. Spelers kunnen een roulerend,
beperkt aantal champions gratis spelen of – tegen betaling – een Champion
aanschaffen. Het uiterlijk van een champion kan door speler worden aangepast
door middel van door Riot Games Groep verkochte “skins”. Ter gelegenheid van
het wereldkampioenschap voetbal in 2014 is door Riot Games Groep een viertal
voetbal gerelateerde skins geïntroduceerd. Voor de champion Lucian kunnen
spelers de “Striker” (in het Engels ook het woord voor voetbalspits) skin
aanschaffen (hierna: Striker Lucian).
In het spel ziet Striker Lucian er als
volgt uit:
Daarnaast zijn door Riot Games Groep, ter promotie,
illustraties met meer detail gepubliceerd van Striker Lucian:
Kort na de introductie van de skin
verschenen berichten op spelersfora en sociale media dat de nieuwe skin sterke
gelijkenissen vertoonde met de beeltenis van Edgar Davids . Namens Riot Games
Groep is in reactie daarop – onder het pseudoniem @RiotBaconhawk – het volgende
bericht op het sociale netwerk Twitter geplaatst:
Bij brief van 22 december 2015 schreef
de advocaat van Edgar Davids een brief aan Riot Games, met de sommatie het
gebruik van het portret van Edgar Davids in LoL te stoppen.
Vordering
Edgar Davids vordert onder andere een
verklaring voor recht dat Riot Games inbreuk maakt op het portretrecht van Edgar
Davids door het gebruik van het personage Striker Lucian in LoL en een
veroordeling van Riot Games tot betaling van een voorschot op die schade van €
100.000,00.
Beoordeling
Portretrecht
Op grond van artikel 21 Auteurswet (Aw)
is openbaarmaking van een niet in opdracht vervaardigd portret ongeoorloofd
voor zover een redelijk belang van de geportretteerde zich tegen openbaarmaking
verzet. Tussen partijen staat vast dat het karakter “Champion Lucian” zelf geen
portret van Edgar Davids is: het geschil gaat uitsluitend om Striker Lucian
(dat wil zeggen het karakter zoals aangepast door de “striker” skin).
Is
Striker Lucian een portret van Edgar Davids ?
De eerste vraag die de rechtbank moet
beantwoorden, is of er sprake is van een portret van Edgar Davids . De
rechtbank stelt voorop dat bij de beoordeling van die vraag aan de
onderliggende techniek geen doorslaggevende rol kan worden toegekend. Een foto,
een schilderij of een digitale weergave, ook als virtueel karakter in een
computerspel, kan een portret zijn. Relevant is niet alleen de afbeelding van
Striker Lucian zoals die zichtbaar is voor de spelers terwijl het spel gespeeld
wordt, maar ook de door Riot Games openbaar gemaakte illustraties met meer
detail. Details die tijdens het spelen niet zichtbaar zijn (omdat dat in het
spel het karakter minder gedetailleerd weergegeven wordt) of door de snelheid
van het spel niet opvallen, spelen daarom een wel rol bij de beantwoording van
de vraag of Striker Lucian een portret van Edgar Davids is.
Edgar Davids stelt dat Striker Lucian
een portret van hemzelf is. Zijn karakteristieke kenmerken zijn overgenomen: de
bril die hij draagt vanwege zijn oogaandoening, zijn kapsel (dreadlocks) en
zijn gespierde uiterlijk zijn rechtstreeks overgenomen. Door de combinatie met
het voetbaluniform is de objectieve gelijkenis tussen Striker Lucian en Edgar
Davids onmiskenbaar.
Riot Games betwist dat Striker Lucian
een portret is van Edgar Davids . De gelaatskenmerken zijn verschillend: het
gaat duidelijk niet om dezelfde persoon. Riot Games beroept zich erop dat de
huidskleur, haardracht, postuur en bril eigen zijn aan haar karakter Lucian.
Spelers van het spel zullen Lucian herkennen in Striker Lucian en niet Edgar
Davids . Ook verwijst niets in de context van het spel naar Edgar Davids .
De
rechtbank overweegt als volgt. Uit de overgelegde
stukken blijkt al dat niet in alle skins van Lucian al de genoemde elementen
voorkomen. De skin “Hired Gun” heeft bijvoorbeeld wel een bril, maar witte
dreadlocks. De standaardskin heeft zwarte dreadlocks, maar geen bril. Het is de
combinatie van juist al die elementen: een donkere huidskleur, sportief
postuur, agressieve speelstijl, zwarte dreadlocks en een sportbril,
gecombineerd met een voetbaluniform die de skin Striker Lucian tot een portret
van Edgar Davids maakt. Het publiek zal
in met name de gedetailleerde illustraties van Striker Lucian een afbeelding
van Edgar Davids herkennen. Dat blijkt alleen al uit de reacties op twitter,
waar verschillende personen schrijven dat zij Edgar Davids herkennen in Striker
Lucian. Dat wordt bovendien versterkt doordat in het twitterbericht Edgar
Davids expliciet wordt genoemd als inspiratie voor Striker Lucian: ook Riot
Games heeft kennelijk de bedoeling gehad te suggereren dat Striker Lucian een
afbeelding was van Edgar Davids . De introductie van deze skin was bovendien
rond en naar aanleiding van het wereldkampioenschap voetbal in 2014.
De argumenten van Riot Games leggen
hiertegen te weinig gewicht in de schaal. Het klopt dat LoL geen voetbalspel is
en het uniform is inderdaad fictief en geen bestaand uniform van een aan Edgar
Davids te relateren voetbalclub. Ook heeft de skin de gelaatstrekken van Lucian
en niet die van Edgar Davids en er bestaan subtiele verschillen tussen de
dreadlocks van Edgar Davids en Striker Lucian. Maar een afbeelding is – per
definitie – niet gelijk aan de persoon die afgebeeld is, omdat het een
afbeelding is en niet de persoon zelf. Het gaat erom of de persoon te herkennen
is in het portret. Deze omstandigheden nemen daarom niet weg dat bij het
publiek het beeld van Edgar Davids wordt opgeroepen bij de afbeeldingen en het
gebruik binnen het spel van Striker Lucian. Anders dan door Riot Games is
aangevoerd, moet bij de beoordeling of sprake is van een portret wel degelijk
ook worden aangesloten bij de context en de bedoeling waarmee het portret wordt
gebruikt. Conclusie is dan ook dat sprake is van een portret in de zin van
artikel 21 Aw.
Is
openbaarmaking van Striker Lucian tegenover Edgar Davids onrechtmatig?
Vervolgens moet de rechtbank beoordelen
of Edgar Davids een redelijk belang
heeft zich te verzetten tegen publicatie. Die beoordeling ziet ook op de vraag
of openbaarmaking jegens de geportretteerde onrechtmatig is en dat vergt een
afweging in het kader van het door artikel 8 van het Europees Verdrag voor de
Rechten van de Mens (EVRM) beschermde recht op eerbiediging van de persoonlijke
levenssfeer en van het door artikel 10 EVRM beschermde recht op vrijheid van
meningsuiting en informatievrijheid, welke afweging met inachtneming van alle
bijzonderheden van het gegeven geval ertoe strekt na te gaan welk van de
betrokken belangen het zwaarst weegt. Een redelijk belang als bedoeld in
artikel 21 Aw kan zowel zien op persoonlijke (privacy)belangen als op commerciële belangen. De aan artikel 8
EVRM te ontlenen bescherming is evenmin beperkt tot privé-activiteiten, maar
ziet ook op professionele of zakelijke activiteiten. De in artikel 21 Aw
neergelegde norm betekent dat geportretteerden niet in alle gevallen behoeven
toe te laten dat hun in de uitoefening van hun beroep verworven populariteit
commercieel wordt geëxploiteerd door openbaarmaking van hun portretten, zonder
dat zij daarvoor een vergoeding ontvangen. Het meedelen in de voordelen van
deze exploitatie is een redelijk belang in de zin van artikel 21 Aw. Edgar Davids heeft in zijn verzilverbare
populariteit als voormalig professioneel voetballer zodoende een redelijk
belang om op te komen tegen het zonder vergoeding openbaar maken van zijn
portret. Riot Games profiteert van het portret van Edgar Davids door de skin
Striker Lucian tegen betaling aan spelers van LoL ter beschikking te stellen. Daarmee
is ook sprake van commerciële exploitatie. Riot Games betwist dat er een
vergoedingspraktijk bestaat voor het opnemen van portretten van voetballers in
fantasy spellen zoals LoL. Dat is niet relevant: Riot Games heeft er bewust
voor gekozen om verwijzingen naar de voetbalsport op te nemen in haar fantasy
spel. Als zij daarvoor het portret van Edgar Davids wenst te gebruiken, ligt
voor de hand dat daarvoor een vergoeding wordt betaald.
In
dit geval weegt dit redelijk belang van Edgar Davids zwaarder dan het beroep
van Riot Games op artikel 10 EVRM. De onder artikel
10 EVRM te beschermen uitingen waarop Riot Games zich beroept, zien grotendeels
op het personage “Champion Lucian”. Welke specifieke belangen onder artikel 10
EVRM bescherming verdienen bij de commerciële exploitatie van de specifieke
skin “Striker Lucian”, is door Riot Games niet gemotiveerd onderbouwd. Het
gebruik van het portret van Edgar Davids verschaft weinig informatie over Edgar
Davids of een ander onderwerp aan het geïnteresseerde publiek, maar is een
optionele verfraaiing van het spel, die door spelers ervan aangeschaft kan
worden. De conclusie lijkt dan ook gerechtvaardigd dat het belang van Riot
Games voornamelijk een commercieel belang is. Riot Games heeft Edgar Davids
geen financiële vergoeding aangeboden en heeft in deze procedure ook betoogd
daartoe geen aanleiding te zien. In de afweging van enerzijds het belang van Edgar
Davids om zich te kunnen verzetten tegen de commerciële exploitatie van zijn
portret zonder dat hem een vergoeding is aangeboden en anderzijds het belang
van Riot Games bij het binnen LoL aanbieden (tegen betaling) van een extra
uiterlijk voor een bestaande “champion”, dient daarom het belang van Edgar
Davids zwaarder te wegen.
Tussenconclusie
Striker Lucian is een portret van Edgar
Davids en Riot Games handelt onrechtmatig door Striker Lucian openbaar te maken
in Nederland. De door Edgar Davids gevorderde verklaring voor recht is in
zoverre toewijsbaar en het gebod om deze inbreuk in Nederland te staken is ook
toewijsbaar. Riot Games is ook – in beginsel – een schadevergoeding verschuldigd.
Daarbij geldt wel (op grond van het voorgaande) dat, naar het oordeel van de
rechtbank, bij het begroten van de hoogte van die schade aansluiting moet
worden gezocht bij omzet en winst van Riot Games Groep in Nederland. Gelet op
artikel 612 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) is de
rechtbank van oordeel dat de gevorderde schade – zo veel mogelijk – in deze
procedure moet worden begroot. De rechtbank beveelt Riot Games daarom op grond
van artikel 22 Rv om stukken in het geding te brengen – zoveel mogelijk
voorzien van onderbouwende stukken en accountantsverklaringen – over de omzet
en winst die door Riot Games groep gerealiseerd is in Nederland met de
exploitatie van Striker Lucian binnen LoL. Partijen zullen zich daarover en over
de wijze van schadebegroting mogen uitlaten.
De
beslissing
De rechtbank beveelt Riot Games om
stukken in het geding te brengen – zoveel mogelijk voorzien van onderbouwende
stukken en accountantsverklaringen – over de omzet en winst die door Riot Games
groep gerealiseerd is in Nederland met de exploitatie van Striker Lucian binnen
LoL.
