Geen schending zorgplicht gymleraar tijdens gymles; school niet aansprakelijk voor ernstig letsel leerling

Rechtbank Noord-Holland 14 maart 2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:2184

De feiten

De gymleraar, in dienst bij Dunamare, had besloten met de leerlingen het tikspel Pionnenroof (hierna: het tikspel) te spelen. Dit spel werd als volgt gespeeld. Twee teams stonden tegenover elkaar aan weerszijden (de korte zijden) van de zaal. Het verdedigende team stond achter de gele achterlijn die op 1 à 2 meter voor de muur van de gymzaal ligt. Op de witte lijn een paar meter daarvoor stonden zes pionnen. De aanvallende partij stond aan de overzijde en mocht op het fluitsignaal van de gymleraar de pionnen benaderen en moest proberen een pion te veroveren. De spelers van de verdedigende partij moesten, als zij het veld betraden, een leerling van de andere partij tikken, anders waren ze af. Zodra één of meer verdedigende spelers het veld instormden moesten de aanvallers direct terugrennen naar de achterlijn aan hun zijde. Daarachter was een zone waar zij ''veilig'' waren en niet meer getikt mochten worden. Iedereen die afgetikt werd moest aan de zijkant van de zaal op de bank plaatsnemen. Het spel zou doorgaan tot alle pionnen geroofd zouden zijn of alle aanvallers afgetikt zouden zijn.

Bij het spel was een kind ingedeeld bij de verdedigers. Eén van de aanvallers wilde de pion pakken die door een kind werd verdedigd. Het kind rende in volle vaart achter de aanvaller aan met de bedoeling om hem te tikken. Net toen het kind de aanvaller bij zijn schouder zou kunnen aantikken, week de aanvaller uit door zijn lichaam naar links te draaien. Hij raakte met zijn schouder de bekleding aan de wand maar het kind , die met zijn hoofd naar voren liep omdat hij zijn arm uitstrekte om te tikken, kwam met zijn hoofd tegen de muur. Het kind heeft daardoor letsel opgelopen. Hij heeft zijn vijfde nekwervel gebroken en heeft als gevolg daarvan een incomplete dwarslaesie hoog C5.

De muur waartegen het kind is aangelopen was bekleed met geluidsisolerend materiaal.

De ouders hebben Dunamare als werkgever van de gymleraar aansprakelijk gesteld voor de schade die het kind lijdt en nog zal lijden als gevolg van het ongeval. Dunamare heeft de aansprakelijkheid afgewezen.

Oordeel rechtbank

De rechtbank zal thans beoordelen of, zoals de ouders stellen, de gymleraar zijn zorgplicht jegens de zoon heeft geschonden. Daarbij wordt vooropgesteld dat de enkele mogelijkheid van een ongeval, als verwezenlijking van een aan een gymles in het algemeen en een gymnastiekoefening in het bijzonder inherent gevaar, niet zonder meer tot de conclusie leidt dat er sprake is van onzorgvuldig en daarmee onrechtmatig handelen. Enerzijds zijn gymnastiekoefeningen van belang – en gelet op de door de overheid geformuleerde kerndoelen ook verplicht – voor de lichamelijke vorming en ontwikkeling van kinderen, ook al is daaraan uit de aard der zaak een bepaalde mate van gevaar verbonden. Anderzijds dient een school een veilige omgeving te zijn waarin het risico van letsel zoveel als redelijkerwijs mogelijk dient te worden vermeden. Of het niet treffen van voorzorgsmaatregelen, het niet geven van extra specifieke veiligheidsinstructies of het laten deelnemen aan een gymnastiekoefening onrechtmatig is, hangt af van de aard van deze gymnastiekoefening, de ernst van de mogelijke gevolgen, de bezwaarlijkheid van voorzorgsmaatregelen en de kans op schade. In het onderhavige geval betekent dit concreet dat het niet treffen van voorzorgsmaatregelen, het niet geven van extra specifieke veiligheidsinstructies of het laten deelnemen aan een gymnastiekoefening slechts onrechtmatig is, indien de kans op een ongeval en/of letsel bij het tikspel zo groot was, dat de gymleraar ter voorkoming of beperking van het ongeval en/of letsel naar maatstaven van zorgvuldigheid extra veiligheidsmaatregelen had moeten treffen of dit tikspel niet had moeten laten plaatsvinden.

Voorzorgsmaatregelen met betrekking tot de met geluidsisolatie beklede muur

De ouders maken de gymleraar in relatie tot de samenstelling van de muur van de sportzaal de volgende verwijten. Bij de keuze van het tikspel heeft de gymleraar geen rekening gehouden met de feitelijke ongeschiktheid van de zaal voor wat betreft de voorzieningen, meer precies het ontbreken van dikke valkussens op de muur. De zaal was hierdoor geschikt voor gebruik door leerlingen van een basisschool maar niet voor gebruik door leerlingen van de bovenbouw van een middelbare school. De gymleraar heeft bovendien niet gecontroleerd of de bekleding die op de muur was aangebracht voldoende bescherming bood voor de leerlingen wanneer zij, zoals bij dit spel te voorzien was, tegen de muur zouden botsen. Ook heeft de gymleraar niet zelf beschermende valkussens aangebracht. De gymleraar heeft de leerlingen er voorts niet voor gewaarschuwd dat de op de muur aangebrachte bekleding niet bestond uit beschermende valkussens maar uit geluidsisolatie, terwijl de zoon in de veronderstelling verkeerde dat het beschermende valkussens waren en dat hij daar met een zekere snelheid tegenaan kon lopen.

De ouders hebben aanvankelijk ook de stelling ingenomen dat de gymzaal voor wat betreft de afmetingen ongeschikt zou zijn voor gebruik door leerlingen van de bovenbouw van de middelbare school, maar heeft deze stelling ter zitting niet langer gehandhaafd. De rechtbank zal deze stelling daarom niet bij de beoordeling betrekken.

Dunamare heeft betwist dat de zaal voor wat betreft de voorzieningen ongeschikt was voor de leerlingen en voor het spel. Dunamare erkent dat de gymleraar niet heeft gecontroleerd of de bekleding op de muur bescherming bood tegen ongevallen zoals de zoon is overkomen, dat hij geen valkussens heeft aangebracht en dat hij geen instructie heeft gegeven aan de leerlingen dat de bekleding op de muur geen valkussens waren maar geluidsisolatie, maar volgens Dunamare behoort dit alles ook niet tot de zorgplicht van de gymleraar.

Aan de orde is de vraag of het tot de zorgplicht van de gymleraar behoorde om rekening te houden met de mogelijkheid dat een leerling tijdens het tikspel in volle vaart met zijn hoofd tegen de muur zou botsen, en daarom af te zien van het spel dan wel valkussens op de muur aan te brengen of de leerlingen ervoor te waarschuwen dat de op de muur aangebrachte bekleding geluidsisolatie betrof en geen beschermingsmateriaal tegen dat soort botsingen.

Naar het oordeel van de rechtbank is de mate van waarschijnlijkheid dat een leerling, ook als hij, zoals de zoon stelt, voor het eerst les heeft in de gymzaal en de bekleding op de muur ten onrechte houdt voor valkussens, bij het tikspel in volle vaart met zijn hoofd tegen een al dan niet beklede muur botst, niet zodanig groot dat gezegd kan worden dat de gymleraar ter voldoening van zijn zorgplicht gehouden was om af te zien van het spel, zelf valkussens op de muur aan te brengen of de leerlingen ervoor te waarschuwen dat de op de muur aangebrachte bekleding tegen dergelijke ongevallen geen bescherming bood. Uit productie 4 bij conclusie van antwoord, een print van een groot spellenboek met spellen voor kinderen van 4 tot 12 jaar, blijkt dat het tikspel ook door kinderen in het basisonderwijs wordt gespeeld en een overzichtelijk en gangbaar tikspel is, waarbij geen grote snelheden hoeven te worden bereikt. Bovendien is het een feit van algemene bekendheid dat kinderen reeds op jonge leeftijd en zonder enige instructie tikspelletjes spelen. Het voorgaande betekent dat de verwijten die de ouders maken met betrekking tot de wandbekleding van de sportzaal niet tot het oordeel leiden dat de gymleraar zijn zorgplicht jegens de zoon heeft geschonden en daarmee onrechtmatig heeft gehandeld.

Gespannen sfeer

De ouders stellen verder dat de gymleraar niet aan zijn zorgplicht jegens de zoon heeft voldaan omdat hij van het spel af had moeten zien nadat er aan het begin van de les een gespannen sfeer was ontstaan doordat een aantal leerlingen zich had misdragen en de les uit was gestuurd, maar dat niet heeft gedaan.

Dunamare heeft hiertegen aangevoerd dat het wegsturen van de leerlingen juist heeft bijgedragen aan het herstel van een ordelijke sfeer in de gymles, dat pas daarna het spel is aangevangen en dat het spel vervolgens aanvankelijk goed verliep.

De rechtbank oordeelt als volgt. Om dit verwijt jegens Dunamare te laten slagen, is nodig dat komt vast te staan dat er sprake was van een gespannen sfeer en dat deze heeft bijgedragen aan het ontstaan van het ongeval (causaal verband). De ouders hebben echter niet gesteld laat staan onderbouwd hoe de aanwezigheid van een gespannen sfeer – wat daar ook van zij – heeft bijgedragen aan het ontstaan van het ongeval. Reeds daarom hebben de ouders onvoldoende feiten en omstandigheden gesteld waaruit zou kunnen volgen dat de gymleraar op dit punt zijn zorgplicht jegens de zoon heeft geschonden en daarmee de schade heeft veroorzaakt. De stelling wordt daarom verworpen. Aan bewijslevering wordt niet toegekomen.

Instructie en antwoorden op vragen van de zoon

De ouders hebben voorts gesteld dat de gymleraar de zoon onvoldoende instructie over het spel heeft gegeven en geen acht heeft geslagen op de vragen die de zoon hem voor aanvang van het spel heeft gesteld, terwijl de zoon pas kort op deze school zat en het spel niet kende.

Dunamare heeft hiertegen aangevoerd dat het spel en de spelregels goed zijn uitgelegd, dat aandacht is besteed aan de rol van de aanvaller, de rol van de verdediger, de betekenis van de witte en gele lijnen in de zaal voor het spel, en dat de instructie gegeven is dat het tikken rustig moest gebeuren en dat het niet was toegestaan om een leerling te duwen. Andere instructies waren voor dit tikspel, zo stelt Dunamare, niet vereist. Voorts is van de zijde van Dunamare opgemerkt dat de gymleraar altijd vragen van leerlingen beantwoordt en dat hij dat ook nu, hoewel het hem niet meer concreet bijstaat, gedaan zal hebben. De ouders hebben dit verweer van Dunamare niet bestreden.

De rechtbank oordeelt als volgt. Om dit verwijt jegens Dunamare te laten slagen is nodig dat komt vast te staan dat de leraar geen instructie en antwoorden aan de zoon heeft gegeven en dat het nalaten daarvan heeft bijgedragen aan het ontstaan van het ongeval (causaal verband). De ouders hebben niet gesteld laat staan onderbouwd welke instructies en antwoorden de gymleraar niet heeft gegeven en hoe dat heeft bijgedragen aan het ontstaan van het ongeval. Reeds daarom hebben de ouders onvoldoende feiten en omstandigheden gesteld waaruit zou kunnen volgen dat de gymleraar op dit punt zijn zorgplicht jegens de zoon heeft geschonden en daarmee de schade heeft veroorzaakt. De stelling wordt daarom verworpen. Aan bewijslevering wordt niet toegekomen.

Toezicht bij de uitvoering van het spel

Tot slot verwijten de ouders de gymleraar het spel niet actief te hebben begeleid en dat hij niets heeft gedaan om het ongeval te voorkomen. De ouders stellen dat de gymleraar op een bank aan de zijkant van de zaal zat terwijl hij zich had moeten opstellen bij de gele lijn, de plek waar de leerlingen mogelijk risico zouden lopen. Hij was bezig met zijn laptop en hij heeft niet ''ho'' of ''stop'' geroepen vlak voor het ongeval, aldus de ouders .

Dunamare heeft hiertegen aangevoerd dat de gymleraar toezicht hield in het midden van de lange zijde van de zaal, dat hij lette op het gehele spel en ook op het stop-gedrag van de leerlingen. Hij erkent dat hij het ongeval niet heeft zien gebeuren. Hij betwist dat hij op dat moment een laptop bij zich had. Voorts voert hij aan dat het roepen van ''ho'' of ''stop'', gelet op de snelheid van de zoon , waarschijnlijk geen zin meer had gehad. De ouders hebben het verweer van Dunamare niet bestreden.

De rechtbank stelt voorop dat in een sportzaal waarin een groep schoolkinderen in de leeftijd van ongeveer 15 jaar een tikspel speelt, een verantwoorde wijze van toezicht houden niet inhoudt dat steeds op elk kind en op elk aspect van het spel direct toezicht wordt gehouden, zodanig dat elke onregelmatigheid direct wordt opgemerkt en dat direct kan worden ingegrepen. Het stellen van een dergelijke eis aan de school en de gymleraar gaat te ver, gelet op de hier toe te passen maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm. De rechtbank acht de in dit geval uitgeoefende wijze van toezicht (een gymleraar die zich, dat staat tussen partijen niet ter discussie, positioneert in het midden van het spel), zeker nu het tikspel de gehele zaal bestreek, gebruikelijk en niet onverantwoord, ook al kan dit inhouden dat een onregelmatigheid niet direct wordt opgemerkt, omdat die zich buiten het zicht van de gymleraar afspeelt. De stelling van de ouders dat de gymleraar zich bij de gele lijn in de nabijheid van de muur waar het ongeval plaatsvond had moeten positioneren stuit hierop af.

De stelling van de ouders dat de gymleraar bezig was met zijn laptop, en dus niet naar het spel keek, wordt verworpen. Dunamare heeft deze stelling gemotiveerd betwist. Gelet daarop had het op de weg gelegen van de ouders om zijn eigen stelling nader te onderbouwen met feiten en omstandigheden. Dat heeft de ouders niet gedaan. Dat betekent dat de ouders hun stelling, gelet op de gemotiveerde betwisting door Dunamare, onvoldoende heeft onderbouwd.

Ten aanzien van de vraag of de gymleraar had moeten ingrijpen vlak voor het ongeval door ''ho'' of ''stop'' te roepen, zoals de ouders betogen, overweegt de rechtbank als volgt. Tussen partijen staat niet ter discussie dat de zoon met onverminderde snelheid richting de muur rende en daar tegenaan botste. De rechtbank ziet daarom niet in, en de ouders hebben hiervan ook geen onderbouwing gegeven, dat de gymleraar, ook als hij dit op het moment zelf had waargenomen, voldoende tijd had gehad om in te grijpen en daarmee het ongeval had kunnen voorkomen.

De rechtbank passeert ook de stelling van de ouders dat de afmetingen van de veilige zone te beperkt waren om tijdig voor de muur te kunnen stoppen, nu, daargelaten of feitelijk juist is wat de ouders omtrent die afmetingen stelt, er vanuit gegaan moet worden dat de zoon op geen enkel moment voordat hij de muur raakte vaart heeft geminderd. Gelet daarop komt aan de grootte van de veilige zone geen betekenis toe.

Voormelde overwegingen leiden de rechtbank tot de slotsom dat de gymleraar bij de uitvoering van het spel heeft gehandeld binnen de grenzen van zijn zorgplicht. De stelling van de ouders dat de gymleraar zijn zorgplicht jegens de zoon heeft geschonden door tijdens het spel onvoldoende toezicht te houden wordt op grond van het voorgaande verworpen.

Uit al het voorgaande volgt dat de vorderingen van de ouders zullen worden afgewezen.